Jean-Paul Sartre
Jean-Paul Sartre

Essentie in één zin

Bestaan gaat vooraf aan essentie — en dus moet ieder mens zichzelf maken, zonder excuses.

Innerlijke strijd

Sartre geloofde dat de mens radicaal vrij is, en dus zonder excuses verantwoordelijk voor wie hij wordt. In zijn vroege en middenjaren leefde hij die vrijheid scherp en compromisloos: hij koos de kant van het verzet, sympathiseerde met de Sovjet-Unie, en stelde politieke betrokkenheid boven morele dubbelzinnigheid. Maar later gaf hij toe dat zijn vertrouwen in het communisme blind was geweest — en dat hij de wreedheid van systemen te laat wilde zien.

Ook in zijn persoonlijke leven propageerde hij radicale autonomie, in zijn open relatie met Simone de Beauvoir en hun invloed op anderen. Wat toen gold als vrijheid, zag hij later als een vorm van macht en onvolwassenheid. Zijn strijd was die van iemand die zijn vrijheid leefde tot in het uiterste, maar die later moest erkennen hoe die vrijheid ook de ander kan overschaduwen. Pas in de laatste fase van zijn leven begon hij te beseffen dat verantwoordelijkheid niet alleen begint bij de zelf, maar ook bij wat je betekent voor de ander.

Wat zou deze denker vandaag zeggen?

Over authenticiteit: Iedere keer dat je zwijgt, volgt of vlakt uit, word je iets wat je nooit wilde zijn — en toch zelf hebt gemaakt.

Een moment dat raakt

In zijn vroege leven koos Sartre nadrukkelijk de kant van de revolutionaire vrijheid: hij keerde zich tegen de gevestigde orde, steunde antikoloniale strijd en sprak zich uit tegen de hypocrisie van het Westen. Maar zijn steun aan het communisme — en met name zijn te late kritiek op de gruwelen van het Sovjetregime — achtervolgde hem later. Sartre gaf openlijk toe dat hij had gezwegen waar hij had moeten spreken. Dat moment van erkenning werd een kantelpunt: hij begon de waarde van de ander, de kwetsbaarheid van relaties en de grenzen van vrijheid scherper te zien. Niet als verraad aan zijn vroegere denken, maar als verdieping ervan. Vrijheid zonder verantwoordelijkheid was geen bevrijding, maar blindheid.

In één oogopslag

Tijdloos citaat

"L’homme est condamné à être libre."(De mens is veroordeeld tot vrijheid.)

Levensgevoel

Radicaal en onontkoombaar

Vraag aan jou

Durf jij te leven alsof niemand je betekenis geeft — behalve jijzelf?